Bir çok yayında siyah altın olarak da geçen kompost, bitkisel ve hayvansal, organik atık maddelerin kıyılması, çürütülmesi yolu ile elde edilen ve toprağın zenginleştirilmesinde kullanılan, yapısı toprağı andıran, gübre benzeri bir maddedir. Mutfaklarımızdan çıkan çöpün büyük miktarı organik çöp olarak kompost yapımında kullanılabilmektedir.

Kompost yapımında sıklıkla yeşil ve kahverengi malzeme kavramlarını duyarız. Sebze, meyve atıkları, çay, kahve posaları, yumurta kabukları gibi maddeler yeşil malzeme; dökülen yapraklar, budanan ağaç dalları, biçilen çimler, kartonlar, gazete kağıtları, ceviz, fındık kabukları gibi atıklar da kahverengi malzeme olarak adlandırılıyorlar.

Kompost yapımında sıcak, soğuk kompostlama ve bokashi kompost yapımı şeklinde üç yöntem bulunmaktadır:

Soğuk kompostlama nedir?

Evlerde, fazla zaman ve emek harcamadan, başarısızlığa uğrama riski en az olarak kullanılabilecek yöntemdir. Kompost yapımında kullanılacak bir kutunun içine eşit miktarda kahverengi ve yeşil malzemeyi kat kat dizip her seferinde de üstünü kuru yaprak ya da saman gibi karbon içerikli organik madde ile kapatarak kutu dolana kadar malzeme eklenebilir. Ayrıca kutunun kapağının da hava alır şekilde olması önemlidir. Sonrasında ise kendi haline bırakılır. Kompostun oluşum süresi organik maddelerin çözünümüne bağlı olarak değişecektir. Bu süre 6 ay ile 2 yıl arasında değişebilir.

Sıcak kompostlama nedir?

Soğuk komposta göre daha hızlı ama yapımı daha zor ve riskli bir yöntemdir. Bu yöntemde bahçede, büyükçe (yaklaşık 1 metreküplük hacimde) bir kompost alanına malzeme tek seferde kat kat (yaklaşık 10 ar cm kalınlığında katlarla) dizilerek yığın haline getirilmelidir. Her kat nemlendirilerek katlar arasına kül ya da biyokömür gibi çözünmeyi hızlandıracak maddeler eklenmelidir. Hazırladıktan dört gün sonra karıştırılmalı ve termometre ile yığının iç sıcaklığı ölçülmelidir. İki günde bir de bu karıştırma işlemi yapılmalıdır. Sıcaklık 30 derece olduğunda çözünme ve çürüme başlamış demektir. Sıcaklık 70 dereceye kadar çıkabilir ve sonrasında 43 dereceye kadar düşer. İşte bu sırada yeniden karıştırılır ve karışımın içindeki oksijen miktarı artırılır. Bu olayların sıralanmasında eğer ısınma artmazsa yeşil malzeme miktarı artırılmalı, gereğinden fazla ısınıyorsa da kahverengi malzeme miktarı artırılarak karbon-azot dengesinin kurulması sağlanmalıdır. Bu şekilde her şey yolunda giderse 20 ila 30 gün arasında sıcak kompost hazır demektir.

Bokashi kompostu nedir?

Bokashi japonca bir sözcük olup fermente edilmiş organik madde anlamına gelmektedir.

Bu yöntem diğer kompost yapımından oldukça farklıdır. Bokaşi kompostuna özel alt tarafında musluk olan, ağzı kapaklı bir kova kullanılmaktadır. Bu kovanın içine et, süt, sebze ve meyve atıklarından uygun olan malzemeler küçük boyutlara ufaltılarak eklenir aralarına da katalizör olarak bokaşi kepeği, bokaşi enzimleri uygun miktarda kullanılır. Bu bahsi geçen maddeler genellikle kova ile beraber kit şeklinde satılır. Kovaya malzemeler eklendikten sonra kapağı kapatılır ve iç mekânda, mutfakta uygun bir köşeye yerleştirilir. İç mekânda durduğu için de kovası küçüktür, yaklaşık 3- 4 litre kadar…Kovanın kapağı sadece yiyecek artıkları eklenirken açılır. Yiyecek artıkları ne kadar ufaltılırsa fermantasyon o kadar hızlı gerçekleşir. Yaklaşık iki hafta sonra bokaşi kompostu hazır olur. Çeşmesinden sıvı kompostunuzu alıp toprağınızı besleyebilir, atıkları da toprağa gömebilirsiniz.

Bokashi kompostu ve artıkları oldukça asidik olduklarından direkt bitki diplerine dökülmemelidir. Ekim dikimden en az iki hafta öncesinden toprağa karıştırılmalıdır ki toprak zenginleşsin ama bitki köklerimiz zarar görmesin.

Bir de solucan gübresi yapımı vardır.  Bunu da kompost sınıfına sokan kaynaklar bulunmaktadır. Tüm kompostlama teknikleri daha fazla araştırılıp kendinize uygun bir yöntem seçip öyle uygulanmalıdır. Açıkçası ben elimden geldiğince organik atıkları toprağa faydalı olacak şekilde ayrı ayrı, fermente yöntemleri kullanarak, dönüştürüyor ve öyle sıfır atık yapmaya çalışıyorum. Kompostu da yapan yerlerden alarak, yerel üreticiye katkı sağlayarak, mutlaka kullanıyorum. Çok büyük bir bahçeye sahip olsaydım mutlaka kompostumu da kendim yapmak isterdim ama şu an öyle bir riske girmiyorum. Yalnız burada bu konuyu mutlaka da araştırmaya devam ediyor ve öğreniyorum; paylaşıp bilgiyi çoğaltıyorum bir kişinin işine yarasa ne mutlu bana:)