Eminim ki evinde oniki kişilik porselen yemek takımı olanlarda bu takımın içinde bir de çorba potu adı verilen kapaklı porselen bir tencere de vardır. Buradaki pot sözcüğü Fransızca’dan gelme bir sözcüktür. Diyorlar ki potager bahçesi fikri de Fransızların sebze çorbası için gerekli malzemeleri, baharatları ve süsleme için çiçekleri bir arada bulabilecekleri bir sebze alanı yapmak istemeleriyle ortaya çıkmış.
Potager sözcüğünün İngilizce karşılığı ise vegetable garden ya da kitchen garden olarak karşımıza çıkmaktadır. Potager ve vegetable garden, sebze bahçesi anlamına gelirken kitchen garden, mutfak bahçesi anlamına gelmektedir.
Potager bahçeciliği başlangıcı Fransa olan bir bahçecilik akımı ve son yıllarda bahçecilik dergilerinde yeniden karşımıza çıkıyor. ( yandaki görsel bir Fransız bahçe tipi örneği, common creative).Yüzyıllar öncesinden beri İngiliz ve Fransız tarzı bahçecilik kavramı bahçe severlerin karşısına çıkmakta. Peki yüzyıllar öncesinde nasıl mı başlamış? Elbetteki manastır bahçelerinin belli düzenler halinde inşa edilmesi ile başlamış. Elbette diyerek başladım çünkü din olgusu var oluşundan bu yana giderek büyüyen topluluklara hitap ettiğinden, mevcudiyetinin içindeki tüm ayrıntılarda, bir bütün olma, bir düzen kurmak suretiyle diğer din ve dinî topluluklardan farklı olma kavramlarını vurgulayacak şekilde bir yol izlemiş her zaman… (Üff epeydir böyle güzel cümle kurmamıştım sanırım:) (biraz kendini beğenme bana da lazım:) Bu sebeple ortaçağda manastır bahçelerinde çiçekler ve sebzeler belli dinî semboller gözetilerek ekilip biçilmeye başlanmış. Hatta bazı çiçek ve sebzelere de sembolik anlamlar yüklenmiş. Rönesans döneminde ise artık Fransız bahçeleri meyveleri, sebzeleri ve çiçekleri bir arada bulunan son derece ayrıntılı ve simetrik bir şekilde dizayn edilir olmuş. Aynı dönemdeki İngiliz bahçeleri ise daha çok süs bitkilerinin yetiştirildiği simetrik yatakların, kısa çitlerle çevrili olduğu tarzda yapılandırılıyormuş. Ancak ev tipi İngiliz bahçeciliğinde sebze ve süs bitkileri bir arada ve resmî bir görünüm olmadan dikilip yetiştiriliyormuş.
Potager bahçelerinin en büyük özelliği sebzelerin, yenilebilir çiçekleri olan süs bitkileri ile birlikte yetiştirildiği bu sebeple de daha az bakım isteyen yapılar olmasıdır. ( yandaki görsel bana ait).Bir arada yetişen kardeş bitkilerde bir bitkinin zararlısı diğeri için faydalı olmaktadır. Bu da ilaçlama yapmanın gereksiz olması ya da daha az ihtiyaç olunması anlamına gelir. Ayrıca bu potager bahçesi yararlı böcekler için de bol miktarda nektar, polen anlamına da gelir. Biliyoruz ki bu yararlı böcekler bahçede tozlaşmayı sağlayan en büyük aktörlerdir. Bu durumda karşılıklı fayda ilkesi bu bahçede çok güzel çalışır. Bu çiçeklere en güzel örnekler: Kadife, latin, kozmos, ayçiçeği ve peygamber çiçeği gibi çiçekler olabilir. Ayrıca yararlı böcekleri çekmek ve de gözümüze de hoş görünmesi açısından renkli saplı sebzeler, horoz ibiği gibi çiçekler, fırfır kenarlı yaprakları olan bitkiler yetiştirmek de iyi olabilir.
Potager bahçesi sebze, baharat tarhlarının yükseltilmiş ya da çerçevelenmiş şekilde hazırlanması ile oluşturulabileceği gibi saksıların, konteynırların bir araya getirilmesi şeklinde de oluşturulabilir.Bu durumda saksıların sığ ya da derin olduğunda hangisine kısa köklü hangisine kazık köklü, kökleri uzun bitkileri dikeceğinizi doğru ayarlamalısınız ki bitkileri kaybetmeyin.
Bir potager bahçesi tasarlarken yükseltilmiş yataklar kullanılırsa her yatağa rahatça uzanılabilir, bitki çeşitliliği daha rahat elde edilebilir.Bu yataklar yapılırken kolunuzun yatağın diğer tarafına ya da en azından ortasına kadar uzanabilmesi koşuluna dikkat etmek iyi olacaktır. Yatakların daha gölgeli olduğu tarafa maydanoz, dereotu, marul gibi bitkileri, daha güneşli tarafa domates, biber, salatalık gibi sebzeleri aralarına fesleğenleri, kadife ve latin çiçeklerini dikebilirsiniz.
Potager bahçesinde frenk üzümü, ahududu, goji berry gibi meyve çalıları da rahatça yetiştirilebilir. hatta bu meyve çalıları ya da kelebek çalısı gibi çiçekli çalılar çit gibi kullanılabilir. Yandaki kelebek çalısı benim bahçemden…Sayesinde birçok değişik kelebek ve arı cinsi gördüm bahçemde…
İlle de adı potager bahçesi olan bir bahçemiz olmayabilir. Bu yazının amacı bahçecilik literatüründe böyle bir kavramında olduğunu ortaya koymaktır. Sadece bir bahçede sebzeler, çiçekler, meyveler yetiştirmek değil bir saksıda maydanoz yetiştirebilmek, bir saksıda yer kirazı (altın çilek) yetiştirebilmek de bir ailenin bolca keyif yaşaması demektir. Örnekleri herkes farklı farklı çeşitlendirebilir.
